Wolbrom – Miejsko-gminny serwis informacyjny: Walczymy ze smogiem

Wraz z rosnącą świadomością społeczną, dostępem do informacji i nowych technologii smog, który był często bagatelizowany, coraz częściej uznaje się za numer jeden wśród problemów trapiących polskie samorządy. Wprowadzenia w życie efektywnych działań antysmogowych podjęła się również nasza Gmina. Jednak, aby skutecznie walczyć ze smogiem niezbędna jest współpraca nie tylko władz państwowych i lokalnych, ale również samych mieszkańców.

Na terenie Gminy Wolbrom główną substancją, której dopuszczalne stężenia średnioroczne przekraczają normę to benzo(a)piren oraz pył PM 10 – 24 godz. (wg WIOŚ Kraków, Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014r. oraz Programu Ochrony Powietrza dla województwa małopolskiego). Występujące w naszej gminie zanieczyszczenia powietrza, spowodowane są m.in. przez następujące czynniki:

• przewaga węgla jako paliwa do ogrzewania budynków mieszkalnych,
• ruch samochodowy (spalanie paliw transportowych).

Do emitorów zanieczyszczeń powietrza zlokalizowanych na terenie gminy zaliczyć należy przede wszystkim piece i piony kominowe gospodarstw domowych, kotłownie węglowo-koksowe oraz zanieczyszczenia komunikacyjne. Niska emisja jest źródłem takich zanieczyszczenia jak dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, pył, sadza, a więc typowych zanieczyszczeń powstających podczas spalania paliw stałych i gazowych. W przypadku emisji bytowej, związanej z mieszkalnictwem jednorodzinnym zanieczyszczenia uwalniane na niedużej wysokości często pozostają i kumulują się w otoczeniu źródła emisji.

W trosce o zdrowie i życie mieszkańców, na wniosek Burmistrza Adama Zielnika, Rada Miejska w Wolbromiu Uchwałą Nr XX/198/2016 z dnia 25 lutego 2016 r. przyjęła „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Wolbrom” określający cele strategiczne i szczegółowe dochodzenia do gospodarki niskoemisyjnej na poziomie lokalnym. 

Zgodnie z przyjętym planem, zmiany mające na celu redukcję zjawiska smogu prowadzone są w Gminie Wolbrom wielotorowo, a głównymi obszarami działań są:

1. Przystąpienie Gminy Wolbrom do projektu „Małopolska w zdrowej atmosferze”
2. Wymiana pieców 
3. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej,
4. Odnawialne Źródła Energii (OZE)
5. Działania promocyjne i edukacyjne
6. Kontrole palenisk
7. Monitoring powietrza
8. Inwestycje drogowe 

ad 1. Przystąpienie Gminy Wolbrom do projektu „Małopolska w zdrowej atmosferze”

Ważnym krokiem we wdrażaniu planu gospodarki niskoemisyjnej było przystąpienie z dniem 1 października 2016 roku, w partnerstwie z Urzędem Marszałkowskim Województwa Małopolskiego w Krakowie, do projektu zintegrowanego LIFE pn. Wdrażanie programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego – „Małopolska w zdrowej atmosferze”, którego głównym przesłaniem jest walka ze smogiem. 
W ramach projektu zatrudniony został gminny Ekodoradca, który we współpracy z ekodoradcami z małopolskich gmin oraz partnerami projektu czyli: Urzędem Marszałkowskim Województwa Małopolskiego w Krakowie, Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie, KAPE oraz Krakowskim Alarmem Smogowy z siedzibą w Krakowie rozpoczął szereg działań w walce o czyste powietrze.
Odpowiednie działania Ekodoradca podjął w uzgodnieniu i we współpracy z Burmistrzem Miasta i Gminy Wolbrom od 1 października 2016 r. w I fazie projektu LIFE do 30.09.2017, oraz II fazie projektu LIFE do 31.12.2019.

ad 2.  Wymiana pieców węglowych 

Rok 2016
Dofinansowanie w wysokości 668.307,00 zł. z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie „Programu Ograniczenia Niskiej Emisji na terenie województwa małopolskiego”. Liczba umów zawartych z Beneficjentami wyniosła 78 umów, w tym: na kocioł gazowy – 64, na kocioł na paliwo stałe – 14.
Kwota wypłacona za zrealizowane inwestycje z WFOŚiGW wyniosła 521.078,54 zł.
Rok 2017
Dofinansowanie na 204 kotły gazowe wyniosło 2.903.877,27 zł. z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014- 2020. Działanie 4.4 Redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza, Poddziałanie 4.4.2 Obniżenie poziomu niskiej emisji – SPR.
Liczba umów zawartych z Beneficjentami – 20. Kwota wypłacona za zrealizowane inwestycje – 254.921,78 zł.
Poddziałanie 4.4.3 Obniżenie poziomu niskiej emisji – paliwa stałe – SPR.Dofinansowanie uzyskane na 194 kotły na paliwo stałe w wysokości: 1.779.043,84 zł.
Liczba umów zawartych z Beneficjentami – 2
Kwota wypłacona za zrealizowane inwestycje 15.491,40 zł.
Rok 2018
Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020. Działanie 4.4 Redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza, Poddziałanie 4.4.2 Obniżenie poziomu niskiej emisji – SPR.
Liczba umów zawartych z Beneficjentami – 93.
Kwota wypłacona za zrealizowane inwestycje – 1.180.792,37 zł.
Poddziałanie 4.4.3 Obniżenie poziomu niskiej emisji – paliwa stałe – SPR.
Liczba umów zawartych z Beneficjentami – 57.
Kwota wypłacona za zrealizowane inwestycje – 489.421,73 zł.
Z „Programu Ograniczenia Niskiej Emisji na terenie województwa małopolskiego”- etap II
Dofinansowanie uzyskane na 38 kotłów gazowych w wysokości – 290.000,00 zł. 
Liczba umów zawartych z Beneficjentami – 38.
Kwota wypłacona za zrealizowaną inwestycję ze środków WFOŚiGW – 266.890,91 zł.
Kwota wypłacona za zrealizowaną inwestycję ze środków z budżetu Gminy – 53.378,19 zł.
Suma wypłacona za zrealizowaną inwestycję – 320.269,10 zł.
Prognozy na 2019 rok: MRPO, Poddziałanie 4.4.2 – ok. 77 szt. urządzeń grzewczych, Poddziałanie 4.4.3 – ok. 116 szt.
Prognozy na 2020 rok: 
MRPO: z poddziałania 4.4.2 – ok. 20 szt. urządzeń grzewczych, z oddziałanie 4.4.3 – ok. 18 szt.
Działanie 4.4 Redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza, Poddziałanie 4.4.2 Obniżenie niskiej emisji -SPR- będzie realizowana po otrzymaniu dofinansowania. 
W październiku 2018 roku Gmina Wolbrom złożyła wniosek na 100 szt. nowoczesnych pieców gazowych pn. „Wymiana starych kotłów, pieców, urządzeń grzewczych wykorzystujących paliwa stałe na kotły gazowe i spalające biomasę w indywidualnych gospodarstwach domowych wraz z dofinansowaniem termomodernizacji części budynków na terenie gminy Wolbrom”. 
Koszt kwalifikowany – 1.705.927,20 zł.
Dofinansowanie – 1.680.340,48 zł.

ad 3.  Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej

Gmina Wolbrom w latach 2017-2018 przeprowadziła, po raz pierwszy w historii gruntowną modernizację energetyczną siedmiu budynków użyteczności publicznej – budynków szkolnych w: Wolbromiu (SP. Nr 1, byłego Gim. Nr 4), Chełmie, Kąpielach Wielkich, Łobzowie, Gołaczewach i Wierzchowisku. Inwestycja była możliwa do realizacji po pozytywnie rozpatrzonym wniosku „Modernizacja energetyczna budynków użyteczności publicznej na terenie Gminy Wolbrom wraz z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii” w ramach Poddziałania 4.3.2 RPO „kompleksowa modernizacja energetyczna budynków użyteczności publicznej – SPR”. 
Na jej realizację Gmina Wolbrom otrzymała dofinansowanie w wysokości 6.461.559,67 zł. Przedmiotem projektu była poprawa efektywności energetycznej eksploatowania budynków. Jak się szacuje poprawa efektywności energetycznej wzrosła o 47% a  redukcja emisji CO2 o 57%.
Projekt objął prace termomodernizacyjne, przebudowę instalacji c.w.u., CO, montaż kotłów gazowych kondensacyjnych, montaż instalacji solarnych, montaż paneli fotowoltaicznych.

• termomodernizacja Zespołu Szkół w Gołaczewach: wymiana okien 22 szt. i drzwi 5 szt., ocieplenie budynku, ocieplenie stropodachu, przebudowa instalacji c.w.u., CO, przebudowa kotłowni oraz montaż 2 kotłów gazowych o łącznej mocy 140 kW, montaż 3 zestawów kolektorów słonecznych, montaż 48 szt. paneli fotowoltaicznych. Całość zadania wyniosła – 1. 364.565,67 zł dofinansowanie – 796.587,87 zł 
• termomodernizacja Zespołu Szkół w Wierzchowisku: wymiana okien 68 szt. i drzwi 4 szt., ocieplenie budynku, wymiana pokrycia dachowego, przebudowa instalacji c.w.u. ,CO, montaż 5 zestawów kolektorów słonecznych, montaż 48 szt. paneli fotowoltaicznych. Całość zadania – 1.889 112,64 zł, dofinansowanie –  1.067.781,62 zł.
• termomodernizacja Szkoły Podstawowej w Łobzowie: wymiana okien 22 szt., ocieplenie budynku, przebudowa instalacji c.w.u., CO, przebudowa kotłowni oraz montaż 2kotłów gazowych kondensacyjnych o mocy znamionowej 45 kW każdy, montaż 2 zestawów kolektorów słonecznych, montaż 24 szt. paneli fotowoltaicznych. Całość zadania – 1.288.664,95 zł, dofinansowanie –  744.910,97 zł.
• termomodernizacja Gimnazjum nr 4 w Wolbromiu: wymiana okien 168 szt. i drzwi 10 szt., ocieplenie budynku, przebudowa instalacji c.w.u., CO, montaż kotła gazowego kondensacyjnego o mocy 400 kW, montaż 5 zestawów kolektorów słonecznych, montaż 48 szt. paneli fotowoltaicznych. Całość zadania – 3.055.814,45 zł, dofinansowanie  –  1.608.371,62 zł.
• termomodernizacja Szkoły Podstawowej nr 1 w Wolbromiu: wymiana okien 33 szt. i drzwi 3 szt., termomodernizacja, przebudowa instalacji c.w.u., CO, przebudowa kotłowni oraz montaż kotła gazowego kondensacyjnego o mocy 246 kW, montaż 5 zestawów kolektorów słonecznych, montaż 41 szt. paneli fotowoltaicznych. Całość zadania – 1.541.865,29 zł, dofinansowanie –  874.073,89 zł.
• termomodernizacja Szkoły Podstawowej w Chełmie: wymiana okien 9 szt. i drzwi 3 szt., termomodernizacja, przebudowa instalacji c.w.u., CO, montaż 2 zestawów kolektorów słonecznych, montaż 24 szt. paneli fotowoltaicznych. Całość zadania – 903.509,20 zł, dofinansowanie – 428.155,61 zł.
• termomodernizacja Szkoły Podstawowej w Kąpielach Wielkich: wymiana okien 38 szt. i drzwi 10 szt., termomodernizacja, przebudowa instalacji c.w.u., CO, przebudowa kotłowni oraz montaż 2 kotłów gazowych kondensacyjnych o mocy łącznej 100 kW, montaż 3 zestawów kolektorów słonecznych, montaż 24 szt. paneli fotowoltaicznych. Całość zadania – 1.319.636,63 zł, dofinansowanie –  761.606,09 zł.

Całkowite koszty przedsięwzięcia łącznie z kosztami pośrednimi oszacowano na poziomie 11.663.288,83 zł, z czego dotacja wyniosła 6.461.559,67 zł.

Termomodernizacja remiz

Poprawę efektywności energetycznej uzyskano także przy modernizacji strażackich remiz. 
W 2015 roku, wyremontowano strażnicę OSP w Strzegowej. W 2016 roku termomodernizacje przeszły remizy w Sulisławicach i Wierzchowisku. W 2017 roku termomodernizacji doczekały się budynki OSP w Domaniewicach i Załężu, a w 2018 roku w Kąpielach Wielkich. W marcu 2019 oddana zostanie do użytku zmodernizowana strażnica OSP w Łobzowie. W niedalekiej przyszłości, na modernizację swej strażnicy, mogą liczyć także ochotnicy z OSP Dłużec i OSP Lgota Wielka.

ad 4. Odnawialne źródła energii (OZE)

Dzięki wnioskom Gminy Wolbrom, o instalacje odnawialnych źródeł energii (OZE) mogą ubiegać się indywidualne gospodarstwa. W 2018 roku, na wniosek Burmistrza Adama Zielnika, Rada Miejska jednogłośnie podjęta uchwała o przystąpieniu Gminy Wolbrom do Stowarzyszenia Zielony Pierścień Tarnowa, skupiającego 35 gmin z województwa małopolskiego. Stowarzyszenie to, jako jeden z zaledwie 8 beneficjentów otrzymało dofinansowanie na montaż łącznie ok. 6 tysięcy instalacji OZE (fotowoltaicznych, solarnych oraz pompy ciepła) w wysokości prawie 60 mln. zł. przy wartości projektu blisko 111 mln. zł. Z powyższej puli 60 mln. zł. dla Gminy Wolbrom przypadnie 2,4 mln. zł. co pozwoli dofinansować montaż instalacji w 264 gospodarstwach.
Powyższy program pn. „Ekopartnerzy na rzecz słonecznej Małopolski”- zaplanowano na lata 2019-2021.  Koszt całkowity wyniesie – 4.611.550,04 zł, a przewidywana dotacja – 2.438.160,00 zł.

ad 5. Działania promocyjne i edukacyjne

– Spotkania, prelekcje, ewenty
Liczne potkania połączone z prelekcjami Ekodoradcy organizowane zostały z myślą zarówno o najmłodszych jak i starszych mieszkańcach naszej gminy. Liczba uczestników 25 spotkań w szkołach i przedszkolach, w tym 11 ogłoszonych konkursów plastycznych o tematyce „Chcemy oddychać czystym powietrzem” wyniosła łącznie 3065 osób. W czasie 47 spotkań z mieszkańcami z problematyką jakości powietrza zapoznało się przeszło 4200 osób. Akcje edukacyjne były prowadzone podczas: Dni Wolbromia, imprez sportowych, spotkań z lokalnymi liderami, a także podczas specjalnych pokazów (autobusu energetycznego KAPE, nowoczesnych kotłów na paliwo stałe zgodnych z normą EN) i imprez plenerowych „Gotowanie w czystym powietrzu” czy „Dzień czystego powietrza”. Łącznie z porad i pomocy udzielanych w biurze Ekodoradcy, w trakcie wizyt w terenie, na spotkaniach, telefonicznie skorzystało ok. 6650 osób.
– materiały promocyjne i edukacyjne

Każdemu ze spotkań i imprez towarzyszyła dystrybucja ulotek, plakatów, broszur i innych materiałów edukacyjnych (w tym nagród dla dzieci) zachęcających do dbania o czyste powietrze. Łącznie do mieszkańców trafiło 9 tysięcy sztuk materiałów informujących i promocyjnych.  Do walki o czyste powietrze, wykorzystane zostały także media. Liczba artykułów rozpowszechniających zagadnienie czystego powietrza wyniosła 243, publikowanych w prasie m.in. Wieści Wolbromskie, na stronie głównej www.wolbrom.pl, oraz w radiu i telewizji, FB i innych. 
– inne projekty
Oczyszczacze powietrza dla przedszkoli.  We wrześniu 2018 roku, 4 przedszkola publiczne i 5 przedszkoli niepublicznych zostało doposażonych w oczyszczacze powietrza.
Wsparcie osób dotkniętych ubóstwem energetycznym. Podczas spotkań Ekodoradcy z podopiecznymi MOPS i ŚDS oraz studentami Uniwersytetu Trzeciego Wieku, rozdystrybuowano 86 szt. zestawów energetycznych (żarówka energooszczędna, perlator, osłona na ścianę przy kaloryferze etc) ufundowane przez UMWM w Krakowie w ramach projektu LIFE. 

ad 6.  Kontrola palenisk

Kontrolę palenisk w budynkach mieszkalnych wg założeń Programu Ochrony Powietrza (POP) przeprowadzono w 222 budynkach. Odnotowano 9 przypadków naruszenia przepisów. W 5 przypadkach pobrano próbki z palenisk, które zostały poddane analizie w akredytowanym laboratorium ICHPW w Zabrzu, na mocy podpisanej umowy z Gminą Wolbrom w lutym 2018 roku. Próbki pobierają specjalnie przeszkoleni pracownicy UMiG Wolbrom, którzy doposażeni zostali ponadto w niezbędny sprzęt oraz jednorazowe pojemniki i plomby w celu bezpiecznego przetransportowania zawartości z palenisk do laboratorium. Po analizie powstają protokoły, które są następnie przesyłane do UMiG.
Warto pamiętać, iż na stronie urzędu (www.wolbrom.pl) znajduje się anonimowy formularz zgłoszeń pn. „Zgłoś palenisko”, umożliwiający zgłoszenie podejrzenia o spalaniu odpadów w gospodarstwach domowych oraz na posesjach. Pod wskazany adres, celem kontroli udają się funkcjonariusze Straży Miejskiej i przeszkoleni pracownicy. Osoby, nie przestrzegające zakazu spalania odpadów mogą być ukarane grzywną 500 złotych.

ad 7.  Monitoring powietrza

W ramach projektu LIFE i współpracy z KAS oraz AGH Kraków w celu zbadania stanu powietrza, został nieodpłatnie wypożyczony pyłomierz, który został zamontowany na balkonie UMiG Wolbrom. Na bazie porównań sezonu zimowego (luty/marzec 2017) i wiosennego (kwiecień/maj 2018), powstały wyniki wskazujące niewątpliwie na zanieczyszczenie powietrza pochodzące z sektora komunalno-bytowego. Aby na żywo monitorować stan powietrza w mieście, UMiG zakupił z projektu Life sensory pomiaru pyłu zawieszonego w powietrzu – firmy Airly. 5 urządzeń zostało zainstalowanych na elewacjach 4 szkół oraz 1 na budynku urzędu. Informacja o stanie jakości powietrza widnieje na stronie głównej www.wolbrom.pl. Każdy mieszkaniec może ponadto pobrać darmową aplikację na urządzenie mobilne, by móc śledzić na bieżąco stan pyłu zawieszonego PM10, PM 2,5, temperatury, ciśnienia czy wilgotności powietrza.

ad 8.  Inwestycje drogowe

Za tzw. niską emisję w skali kraju odpowiadają nie tylko  przestarzałe piece. Na jakość powietrza w Polsce odpowiedzialne są także zanieczyszczenia komunikacyjne. Ruch samochodowy przyczynia się do nadmiernych stężeń pyłów zawieszonych oraz stanowi główne źródło emisji dwutlenku azotu. Aby poprawić sytuację ważnym zadaniem jest dokończenie budowy wolbromskiej obwodnicy oraz modernizacje pozostałych dróg, które w ostatnich kilku latach zostały przeprowadzone zarówno w Wolbromiu jak i w wielu sołectwach.

Obwodnica Wolbromia realizowana jest w podziale na dwa zadania:Zadanie 1: budowa nowego przebiegu DW 783 na odcinku około 1,049 km, od ul. Brzozowskiej do ul. Miechowskiej. Zadanie 2: budowa nowego przebiegu DW 783 na odcinku około 2,663 km, od ul. Skalskiej do ul. Brzozowskiej. 
Inwestycja, która zostanie oddana w 2019 roku, ma na celu przejęcie ruchu tranzytowego z centrum Wolbromia, co spowoduje poprawę warunków przejezdności (mniejsze korki) w mieście oraz wpłynie na poprawę bezpieczeństwa i jakość powietrza. Efektem ekologicznym będzie zmniejszenie zużycia energii oraz redukcja emisji NO2. 
Dalsze efekty ekologiczne zostaną osiągnięte po realizacji kolejnego etapu budowy obwodnicy na odcinku od. Skalskiej do ul. Olkuskiej, o budowę której zabiega Burmistrz Miasta i Gminy Wolbrom.